ÖNSÖZ. III
İÇİNDEKİLER. V
Kısaltmalar. XIII
GİRİŞ. 1
I. BÖLÜM
İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
1.1. Hak Kavramı 3
1.2. Hukuk Kavramı 4
1.3. Hak Hürriyet veHukuk İlişkisi 5
1.4. İnsan OnuruKavramı 8
1.5. İnsanHakları 9
1.5.1. İnsan Haklarının Tarihi Gelişimi 10
1.5.2. Modern Çağda İnsan Hakları 16
1.5.3. İngiltere Amerika ve Fransa’da İnsanHaklarının Gelişimi 16
1.5.3.1. İngiltere’de İnsan Haklarının Gelişimi 16
1.5.3.1.1 Petition of Rights. 17
1.5.3.1.2. Habeas Corpus Act (1679) 17
1.5.3.1.3. Bill of Rights – Haklar Bildirisi – (1689) 17
1.5.3.2. Amerika’da İnsan Haklarının Gelişimi 18
1.5.3.3. Fransa’da İnsan Haklarının Gelişimi 19
1.5.4. Yirminci Yüzyılda İnsan Haklarının Gelişimi 20
1.6. İnsanHaklarının Sınıflandırılması 22
1.6.1. Klasik İnsan Hakları Sınıflandırılması 23
1.6.1.1. Negatif Haklar (NegatifStatü Hakları) Pozitif Haklar
(Pozitif Statü Hakları) Aktif StatüHakları 23
1.6.2. Kuşak Sınıflandırması (Zaman BakımındanSınıflandırma) 24
1.6.3. Kolektif Haklar-Bireysel HaklarSınıflandırması 25
1.6.4. Temel Haklar-Temel Olmayan Haklar Ayrımı 26
1.6.5. Yasal Haklar-Moral Haklar Ayrımı 26
1.6.6. Koruyucu Haklar İsteme Hakkı- Katılma Hakkı: 26
1.6.7. Klasik Haklar-Sosyal Haklar Ayrımı 27
1.6.7.1. Kişisel Siyasi- Ekonomik, Sosyal ve KültürelHaklar
Ayrımı 27
1.7. T.C.Anayasası’nda Eşitlik İlkesi 28
1.7.1. Eğitimde Eşitlik. 29
1.8. SosyalHaklar 31
1.8.1. Başlıca Sosyal Haklar 32
1.8.1.1. Çalışma Hakkı ve Sözleşme Hürriyeti 32
1.8.1.2. Adil Ücret Hakkı 32
1.8.1.3. Sosyal Güvenlik Hakkı. 33
1.8.1.4. Konut Hakkı. 33
1.8.1.5. Sağlık Hakkı 33
1.8.1.6. Sendika Kurma Hakkı ve Örgütlenme Özgürlüğü. 33
1.8.1.7. Eğitim Hakkı 34
1.9. SosyalDevlet 35
1.10.Uluslararası Hukuk. 35
1.10.1. Uluslararası İnsan Hakları Hukuku. 37
1.10.2. Uluslararası İnsancıl Hukuk. 38
1.10.3. Uluslararası Hukuk Kuralları ArasındakiHiyerarşi ve T.C
Anayasasında Uluslararası Hukuk KurallarınınUygulanış
Şekli. 38
1.10.4. Uluslararası Hukuk ve İç Hukuk. 40
1.10.4.1. İkici (Dualiste) Görüş. 40
1.10.4.2. Tekçi (Moniste) Görüş. 40
1.11. İnsanHaklarının Korunması 41
1.11.1. İnsan Haklarının Korunması Yönünde KabulEdilen Temel 42
İlkeler 42
1.11.1.1. Ulusal Korumanın Esas, UluslararasıKorumanın
İkincilOlması 43
1.11.1.2. Uluslararası Korumadan Önce İç Hukuk Yollarının
Tüketilmiş Olması 43
1.11.1.3. En Elverişli Kuralın Uygulanması 43
1.11.1.4. Olağan ve Olağanüstü Durumlarda Korumanın. 43
Farklılaşması 43
1.11.1.5. Hakkın Kötüye Kullanılmasının Korunmaması 44
1.11.1.6. Birden Fazla Koruma Mekanizmasına BaşvurmaYasağı 44
1.11.2. Korumanın Boyutları 44
1.11.2.1. İnsan Haklarının Ulusal Boyutta Korunması 45
1.11.2.2. İnsan Haklarının Uluslararası AlandaKorunması 46
1.11.2.3. Bölgesel Düzeyde İnsan Haklarının Korunması 46
1.11.2.3.1. Amerika İnsan Hakları Sistemi 47
1.11.2.3.2. Afrika İnsan Hakları Sistemi 47
1.11.2.3.3. Diğer Sistemler 48
1.11.2.3.3.1. Avrupa Birliği 48
1.11.2.3.3.2. Avrupa Konseyi 48
1.11.2.3.3.3. Avrupa Sosyal Şartı 48
1.11.2.3.3.4. Avrupa İşkenceyi Önleme Sözleşmesi 49
1.11.2.3.3.5. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 49
1.11.2.3.3.6. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 51
1.11.2.3.3.7. İnsan Hakları Avrupa Komiserliği 51
1.11.2.3.3.8. Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD) 52
1.11.2.3.3.9. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı 52
1.12. İnsanHakları İle İlgili Uluslararası Düzeyde Görev Yapan
Kuruluşlarve Sözleşmeler 53
1.12.1. Birleşmiş Milletler 53
1.12.1.1. Birleşmiş Milletler Şartı 55
1.12.1.2. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları EvrenselBildirisi 55
1.12.1.3. Uluslararası Medeni ve Siyasi HaklarSözleşmesi 56
1.12.1.4. Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve KültürelHaklar
Sözleşmesi 57
1.12.1.5. Birleşmiş Milletler Her Türlü IrkAyırımcılığı’nın
Önlenmesi Sözleşmesi 57
1.12.1.6. Kadınlara Karşı Her Biçimiyle AyrımcılığınOrtadan
KaldırılmasıSözleşmesi 58
1.12.1.7. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi 58
II. BÖLÜM
EĞİTİM HAKKI
2.1 Eğitim Kavramı 59
2.2.Eğitim - Öğretimİlişkisi 63
2.3.Eğitim Hakkı 63
2.4.Eğitim HakkınınKapsamı-Eğitim Hakkının İlkeleri 67
2.5.Eğitime Erişim Hakkı 68
2.6.Kaliteli Eğitim Hakkı 70
2.7.Öğrenme Ortamında Saygı Görme Hakkı 70
2.8.Çocuğun EğitimHakkı 70
2.9.Eğitim Özgürlüğü(Freedom of Education) 73
2.10.Eğitim Kurumlarında İnsanca Eğitim ya da Muamele Görme Hakkı 76
2.11.Zorunlu Eğitim... 77
2.12.Ücretsiz Eğitim(Free of Charge) 82
2.13.Eğitimde Fırsat Eşitliği 83
2.14.CinsiyetAyrımcılığı ve Eğitim Hakkı 84
2.15.Anadilde EğitimHakkı 87
2.16. Devletin Yönlendirme ve Eşgüdüm Görevi 90
2.17.Hükümlü ve Tutuklunun Eğitim Hakkı 91
2.17.1. Genel Olarak. 91
2.17.2. Türkiye’de Tutuklu ve Hükümlünün Eğitim Hakkı 95
2.18.Üstün YetenekliÇocuğun Eğitim Hakkı 101
2.19. EngellininEğitim Hakkı ve Engellilere Yapılan Ayrımcılık. 102
2.20. Din Eğitimve Öğretimi 109
2.21. EvdeEğitim Hakkı 110
III. BÖLÜM
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE EĞİTİM HAKKI
3.1.İnsan HaklarıEvrensel Bildirisi’nde Eğitim Hakkı 113
3.2.Birleşmiş Milletler Eğitimde AyrımcılığaKarşı Uluslararası
Sözleşme. 115
3.3.Kadınlara KarşıHer Biçimiyle Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması
Sözleşmesi 120
3.4.Ekonomik Sosyalve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşme. 122
3.5.Kişisel ve Siyasal HaklarUluslararası Sözleşmesi 126
3.6.Çocuk HaklarınaDair Sözleşme. 127
3.6.1.Çocuk Hakları Sözleşmesinin İlkeleri 131
3.6.1.1.Yüksek Yarar İlkesi 131
3.6.1.2.Bakım Koruma ve Eğitim... 132
3.6.1.3.ÇHS’de Çocuğun Toplumsal Yaşama AktifKatılımını
SağlamadaEğitim Rolü. 133
3.7.BirleşmişMilletler Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme. 139
3.8.BirleşmişMilletler, Mahpusların Islahı İçin Asgari Standart
Kurallar 146
3.9.AB’deEğitim ile ilgili Anayasal Çerçevenin Gelişimi 148
3.9.1. Maastricht Antlaşması 148
3.9.2. Amsterdam ve Avrupa Topluluğu Anlaşması 150
3.9.3. 2004/38 sayılı Direktifi 151
3.9.4. Lizbon Antlaşması 151
3.9.5. Avrupa Sosyal Şartı 154
3.9.6. Avrupa Sosyal Şartı Ek Protokolde Eğitim Hakkı 158
3.9.7. AB Temel Haklar Şartında Eğitim Hakkı 159
3.9.8. Avrupa Sisteminde Eğitim Hakkına İlişkinProtokol 162
3.9.9. Küçüklerin Vatana İadesi Avrupa Sözleşmesi 162
3.9.10. Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Şartı 163
3.9.11. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ÇocukDostu Adalete
İlişkinRehber İlkeler ve Açıklayıcı Bildiri 167
3.9.12. Göçmen İşçinin Hukuki Statüsü Hakkında Avrupa
Sözleşmesi 169
3.9.13. Ulusal Azınlıkların Korunması için ÇerçeveSözleşme. 169
3.9.14. İnsan Ticaretine Karşı Eyleme İlişkin AvrupaKonseyi
Sözleşmesi’ 170
3.9.15. İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri KorumaSözleşmesi 172
3.9.16. 90/365--90/364--90/366 sayılı KonseyDirektifleri 173
3.10. UluslararasıÇalışma Örgütü’nün Eğitim Hakkı İle İlgili
Çalışmaları 174
3.10.1. 111 sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 174
3.10.2. 29 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 174
3.10.3. 77 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 174
3.10.4. 142 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 175
3.10.5. 164 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 176
3.10.6. 138 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 176
3.10.7. 88 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 177
3.10.8. 159 Sayılı Uluslararası Çalışma Sözleşmesi 178
3.11. Amerikanİnsan Hakları ve Ödevleri Bildirisi 179
3.12. Amerikanİnsan Hakları Sözleşmesi (San JosePaktı) 180
3.13.Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesine Ek Protokol Ekonomik,
Sosyal ve Kültürel Haklar Alanında Hak"San Salvador
Protokolü. 180
3.14. Afrikalıİnsan ve Halkların Hakları Şartı 181
3.15. AfrikaÇocuk Hakları ve Esenliği Şartı 182
3.16. YabancılarınYerel Düzeyde Kamu Hayatına Katılma Sözleşmesi 184
3.17. Cebri/(Zorla) Kaybedilmeye Karşı Bütün Kişilerin Korunması
UluslararasıSözleşmesi 184
3.18. YükseköğretimKurumlarının Özerkliği ve Akademik Özgürlük
Üzerine Lima Bildirgesi 185
3.19. BirleşmişMilletler Sakatlar İçin Fırsat Eşitliği Konusunda
StandartKurallar 188
3.20. UNESCOSundberg Bildirgesi 192
3.21. UNESCOSalamanca Bildirgesi 1994. 193
3.22. Türkiye’deEngelliler Hakkında Çıkarılan Kanunlarda Eğitim
Hakkı 193
3.22.1. 1982 T.C. Anayasası 194
3.22.2. Engelliler Hakkında Kanun. 196
3.22.3. Türk Ceza Kanununda Engellilerin Hakları 199
3.22.4. Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve YayınlarıHakkında
Kanun. 200
3.22.5. Engelli Bireylere Uygulanacak Destek EğitimProgramları ve
EğitimGiderlerinin Karşılanmasına Dair Yönetmelik. 201
3.22.6. Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği 201
3.22.7. 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu. 204
3.22.8. Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim HizmetleriYönetmeliği 205
3.22.9. Özürlüler Kanunu -5378 Sayılı Kanun. 208
3.22.10. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu. 210
3.22.11. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme KurumuKanunu. 211
3.22.12. Yüksek Öğretimde Engelli öğrenciyeSağlanılan Haklar 212
3.22.13. Belediye Kanunu. 213
3.22.14. Büyükşehir Belediyesi Kanunu. 214
3.22.15. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün Teşkilatve
GörevleriHakkında Kanun. 214
3.22.16. İmar Kanunu. 214
3.22.17. Mesleki Eğitim Kanunu. 215
3.22.18. Milli Eğitim Temel Kanunu. 215
3.22.19. 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu. 216
3.22.20. Medeni Kanun’da Çocuk Hakları Sözleşmesi’neUygun
Düzenlemeler 219
3.22.21. 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu. 223
3.22.22. 2547 Yükseköğretim Kanunu. 226
3.22.23. 5393 sayılı Belediye Kanunu. 240
3.22.24. 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve ÇocukEsirgeme Kurumu
(SHÇEK) Kanunu. 241
IV. BÖLÜM
EĞİTİM HAKKI KONUSUNDA HAZIRLANAN TEZ VE
ARAŞTIRMALAR
4.1. The Protectionof the Right to Education by International Law
(Includinga Systematic Analysis of Article 13 of the International
Covenanton Economic, Social and Cultural Rights) 245
4.2. İnsan HaklarıAvrupa Sisteminde ve Türk Hukukunda Eğitim
Hakkıve Özgürlüğü. 246
4.3. Ulusal ve Uluslararası Hukukta Çocuğun Haklarının ve
Güvenliğinin Korunması 247
4.4. Anayasa Hukukumuzda Eğitim ve ÖğrenimHakkı 249
4.5. Türkiye’deEğitim Eşitliğini Engelleyen Etmenler 250
4.6. Çocuk Hakları Bağlamında Çocuklarda EğitimHakkı 250
4.7. Türk AnayasaHukukunda Eğitim Hakkı 251
4.8. Uluslararası HukuktaAzınlıkların Ana Dilde Eğitim Hakkı 251
4.9. Mevsimlik Tarım İşçisi Çocukların EğitimHakkına Erişim
Durumları ve Sosyal Beceri YeterliliklerininÖğretmen Görüşlerine
GöreBelirlenmesi 252
V. BÖLÜM
MAHKEME KARARLARI
5.1. AİHMKararlarında Eğitim Hakkı 255
5.2. Danıştay 8.Dairesi Çağdaş Alatlı Kararı 257
5.3. AİHM BouamarDavası Kararı 258
5.4. AİHMJohansen-Norveç Kararı 258
5.5. AİHMBelçika Kararı (Eğitim Dili Davası) 258
5.6. AİHMCampbell ve Cosans-Birleşik Krallık davası 260
5.7. AİHMEriksson-İsveç Kararı 262
5.8. İlkDerece Mahkeme Kararlarında AİHS Hükümleri 263
SONUÇ. 267
KAYNAKÇA. 273