Hukukun Temel İlkeleri El Kitabı

"Hukukun temel ilkeleri"adlı eser, genel olarak, toplum kuralları, hukukun yeri ve rolü, hukukunsistemi, yaptırım kavramı, hukukun kaynakları, kanunlaştırma hareketi veçeşitli hukuk sistemlerine ilişkin karşılaştırmalı bilgi, Türk medeni hukuku,özellikle medeni kanunun yapısı, hukuk kurallarının uygulanması, yorumyöntemleri, yargıcın hukuku bulması ve yaratması, haklar ve türleri, borcundoğması ve sona ermesi, hukuki işlemler ve türleri, kazandırma işlemleri veamacı, zamanaşımı ve hakkı düşüren süreler, hakların korunma ve elde edilmesive talep ve dava karşısında savunma yolları, konularını içermektedir. Ayrıcadeğinilen elmenlik/zilyetlik, tapu sicili ve yetenek/ehliyete ilişkin kısaaçıklama da yer almaktadır. 

HUKUKUN TEMEL İLKELERİ EL KİTABI



Prof. Dr. Erhan ADAL





Birinci Bölüm

HUKUK (TÜZE) KAVRAMI



§ 1. Toplum Düzeni ve Hukukun Rolü 1

I. Hukuk Kavramı: 1

II. Hukukun Rolü: 20

§ 2. Toplumsal Davranış Kuralları 27

I. Genel Olarak: 27

II. Ahlâk ve Görgü Kuralları: 27

III. Din Kuralları: 29

§.3. Yaptırım (Müeyyide) Kavramı 34

I. Genel Olarak: 34

II. Yaptırım Türleri: 34

§ 4. Hukukun Çeşitli Manâları 35

I. Müsbet (Pozitif) 35

II. Mevzu Hukuk: 35

III. Tabii veya İdeal Hukuk: 36

IV. Maddi Hukuk ve Yargılama Hukuku 36



İkinci Bölüm

HUKUKUN SİSTEMİ



§ 5. Özel Hukuk - Kamu Hukuku Ayrımı 37

I. Genel Olarak: 37

II. Kamu Hukukunun Çeşitli Dalları: 38

1) Anayasa Hukuku: 38

2) İdare Hukuku: 69

3) Ceza Hukuku: 69

4) Yargılama Hukuku: 69

(aa) Anayasa Yargısı 69

(bb) İdari Yargı: 104

(cc) Askeri Yargı: 105

(dd) Adlî Yargı: 106

5) Devletler Genel Hukuku / Uluslararası Hukuk 114

6) Mali Hukuk: 114

III. Özel Hukukun Çeşitli Dalları: 114

1) Medeni Hukuk: 114

2) Ticaret Hukuku: 115

3) Devletler Özel Hukuku: 118

IV. Karma Nitelikli (sui generis/Kendine Özgü) Hukuk Dalları: 133

1) İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku: 134

2) Fikri Hukuk : 134

3) Hava Hukuku: 135

4) Bankacılık Hukuku: 135

5) Uzay Hukuku: 135

6) Toprak Hukuku: 135

7) Basın Hukuku: 136

V. Gelişmekte Olan Hukuk Dalları 146

1) Maden Hukuku 146

2) Petrol Hukuku 147

3) İnsan Hakları Hukuku 147

4) Çevrebilim (Ekoloji) Hukuku 194

5) Avrupa Topluluğu / Birliği (AB) Hukuku 218



Üçüncü Bölüm

HUKUK KAYNAKLARI



§ 6. Hukukta Kaynak Kavramı 233

I. Genel Olarak Kaynak Kavramı: 233

II. Hukukun Yürürlük Kaynakları: 233

1) Yazılı Kaynaklar: 233

A) Yasalar: 233

B) Yasa Niteliğinde Kararnameler 240

C) Tüzükler: 241

D) Yönetmelikler: 241

E) Uluslararası Andlaşmalar: 241

F) İçtihadı (İnançları) Birleştirme Kararları: 242

2) Yazılı Olmayan (Yazısız) Kaynaklar: Töre (Örf ve Âdet) Hukuku: 270

3) Yardımcı Kaynaklar: 273

III. Hukuki Malzeme ve Aletleri Araştırma Karşılığı Olarak Kaynak 274



Dördüncü Bölüm

YASALAŞTIRMA



§ 7. Avrupa'da Özel Hukukun Gelişmesi 279

§ 8. Önemli Yasalaştırmalar 282

I) 1794 Tarihli Prusya Genel Yasası: 282

II) 1804 Tarihli Fransız Medenî Yasası: 283

III) 1811 Tarihli Avusturya Genel Yasası: 285

IV) 1896 Tarihli Alman Medenî Yasası: 286

V) 1907 Tarihli İsviçre Medeni Yasası: 288

§ 9. Deniz Avrupa Hukuk Sistemine Örnek Olarak İngiliz Hukuku 289

I) İngiliz Sistemi ile Kara Avrupası Özel Hukuk Sistemleri Arasındaki Esaslı Farkın Nedenleri: 289

II) İngiliz Hukukunun Öğelerine Bir Bakış: 290

1) Common Law: 290

2) Equity: 291

3) Statute Law: 294

4) Case Law (Örnek Olay Hukuku): 294

§ 10. Türkiye'de Medeni Hukuk Alanında Yasalaştırma Hareketi 299

I. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Yasalaştırma: 299

1) İslâm Hukukunun Hukukî Yapısı: 299

2) İslâm Hukuku ve Kaynakları: 299

3) Yasalaştırma Hareketleri: 302

II. Türkiye'de İsviçre Medenî Yasasının Aynen Kabulü/İktibası 305

III. Medenî Yasanın Sistemi ve İçeriği: 315



Beşinci Bölüm

KAYNAKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ



§ 11. Hukuk Kurallarının Uygulanması 333

I. Genel Olarak: 333

II. Hukuk Kurallarının Türleri: 333

§ 12. Yasanın Anlam Yönünden Uygulanması ve Yorumu 337

I. Genel Olarak: 337

II. Yorum Yöntemleri: 339

III. Medenî Yasanın Benimsediği Esas: 340

IV. Yorum Türlerı 341

V. Yasa Hükümlerinin UygulanmasI 342

§ 13. Hukukta Boşluk Kavramı ve Yargıcın Hukuku Bulması ve Yaratması 343

I. Hukukta Boşluk: 343

1) Yasadaki Tam Boşluklar (praeter legem boşluklar) - Yasa Kuralı İçindeki Boşluklar (intra legem boşluklar): 343

2) Gerçek Boşluklar - Gerçek Olmayan, Boşluklar: 369

II. Yargıcın Hukuku Bulması ve Yaratması: 369

1) Genel Olarak: 369

2) İsviçre - Türk Hukukunda Durum: 371

3) Yargıcın Değerleme Yetkisi: 371

4) Değerleme Yetkisinin Ölçüsü: 389



Altıncı Bölüm

HAKLAR



§14. Hakkın Anlamı ve Türleri 391

I. Hak Kavramı: 391

II. Hakkın Türleri: 391

A) Niteliklerine Göre: 391

(a) Mutlak Haklar - Nisbî Haklar: 391

B) Konularına Göre: 394

(b) Malvarlığı Hakları- Şahısvarlığı Hakları: 394

C) Kullanacak Kişiye Göre: 394

(c) Kişiye Bağlı Olan ve Olmayan Haklar: 394

D) Amaçlarına Göre: 395

(d) Yalın Haklar - Yenilik Doğuran Haklar (İnşai Haklar): 395

III. Mutlak ve Nisbi Haklar Arasındaki Farklar: 397

A) - Satış Sözleşmesinde: 398

B) - Kira Sözleşmesinde 399

§15. Aynî (Nesnel) Haklardan Mülkiyet / İyelik Hakkı 402

I. Genel Olarak 402

II. Mülkiyet / İyelik Hakkının Kapsamı 403

III. Mülkiyet / İyelik Hakkının Türleri 405

A) Paylı Mülkiyet / İyelik 405

B) Elbirliği (Ortak) Mülkiyeti / İyeliği 444

IV. Taşınmaz Mülkiyeti / İyeliği: 446

1. Aslen Kazanma - Devren Kazanma: 446

2. Tescille Kazanma - Tescilden Önce Kazanma: 446

A) İşgal: 448

B) Miras: 449

C) Kamulaştırma: 449

D) Yargı Organı Kararı ve Zorlu Yürütüm: 462

E) Kazandırıcı Zamanaşımı: 462

V. Taşınmaz Mülkiyetinin / İyeliğinin Kapsamı: 478

VI. Taşınmaz Mülkiyetinin/İyeliğinin Sınırlamaları: 480

VII. Taşınır Mülkiyeti /İyeliği: 484

1. Benimseme / Sahiplenme: 501

2. Bulunmuş eşya (Lukata): 501

3. Gömü (Define): 501

4. Düşen veya sürüklenen şeyler: 529

5. İşleme Sonucu Kazanma: 529

6. İki Şeyin Karışması ya da Birleşmesi Sonucu Kazanma: 529

7. Zamanaşımıyla Kazanma: 529

§. 16. Mülkiyetten Başka (Sınırlı) Nesnel Haklardan Yükümlenim (İrtifak) Hakları ve Taşınmaz Yükümü 530

I. Taşınmaz Yararına Yükümlenim (İrtifak) Hakkı: 530

II. Kişi Yararına Yükümlenim (İrtifak) Hakkı: 532

1. Yararlanım Hakkı: 533

2. Oturma Hakkı: 534

III. Düzensiz (Karma) Yükümlenim (İrtifak) Hakları: 535

IV. Taşınmaz Yükü: 538

§17. Mülkiyetten Başka (Sınırlı) Nesnel Haklardan Taşınmaz ve Taşınır Rehni (Sağlanca) Hakkı 539

I. Genel Olarak: 539

II. Taşınmaz Rehnine İlişkin İlkeler ve Kapsamı: 541

III. Ipotek 549

IV. Taşınır Rehni Hakkı: 553

§ 18. Nesnel (Aynî) Hakların Tesisinde Elmenlik ve Tapu Kütüğünün Rolü 564

I. Elmenlik (Zilyetlik): 564

1. Genel olarak: 564

2. Elmenliğin Türleri: 565

A) Bağımsız Elmenlik - Bağımlı Elmenlik: 565

B) Tek Başına Elmenlik - Birlikte Elmenlik: 565

C) Doğrudan(Dolaysız) Elmenlik - Dolayısıyla (Dolaylı) Elmenlik: 565

D) Hakka Dayanan Elmenlik - Haksız Elmenlik: 565

E) Hizmet Elmenliği: 565

3. Elmenliğin Kazanılması ve Sona Ermesi: 566

A) Elmenliğin Aslen Kazanılması: 566

B) Elmenliğin Devren Kazanılması: 566

C) Elmenliğin Sona Ermesi: 570

4. Elmenliğin Korunması: 570

II. Tapu Kütüğü: 573

1. Genel olarak: 573

A) Ana Siciller 573

B) Kamusal Yardımcı Siciller 574

2. Tapu Kütüğüne Yapılan Kayıtlar: 598

B) Silim (Terkin): 611

C) Belirtimler (Şerhler): 611

D) Beyanlar: 612

3. Tapu Kütüğüne Yapılan Kayıtların Hukukî Sonuçları: 613

4. Tapu Kütüğüne Yapılan Kayıtların Hükümsüzlüğü: 614

5. Çifte Tapu Meselesi ve İyiniyetin Korunması 615

§ 19. Hak Süjesinin Haklar Karşısındaki Durumu Açısından Yetenek (Ehliyet) Kavramı 617

I. Haklardan Yararlanma Yeteneği (Hak Yeteneği): 617

II. Hakları Kullanma Yeteneği (Eylem Yeteneği): 620

1. Sezginlik / Ayırt etme gücü: 620

2. Erginlik: 621

A) Erginliğin Evlenme Yolu ile Kazanılması: 622

B) Erginliğin Yargı Organı Kararı ile Kazanılması: 622

3. Kısıtlı Olmama (Korumanlık /Vesayet Altında Olmamak) 622

III. Hakları Kullanma Yeteneği Bakımından Kişilerin Sınıflandırılması: 624

1. Yetenekliler 624

A) Tam Yetenekliler 624

B) Sınırlı Yetenekliler 624

2. Yeteneksizler 625

A) Tam Yeteneksizler: 625

B) Sınırlı Yeteneksizler: 627

§ 20. Hakkın Kazanılması ve Yitirilmesinde İyi İnancın (Sübjektif İyiniyetin) Rolü 628

I. Kavram 628

II. Medenî Yasadaki İyiniyet Kuralı: 629

III. Örnekler 629

IV. İyiniyet Belirgesi: 640

§ 21. Hakkın Kullanılmasında ve Borcun Yerine Getirilmesinde "Dürüstlük Kuralına" Uyma Zorunluluğu (Objektif İyiniyet) 641

I. Kavram: 641

Iı. Doğruluk ve Dürüstlük Kuralının Rolü: 642

1. İrade Beyanlarının Yorumunda: 642

2. İrade Beyanlarının Tamamlanmasında: 643

3. Yasaların Yorumlanmasında ve Tamamlanmasında: 644

4. Doğruluk ve Dürüstlük Kuralının, Değişen Koşulları Yürürlükte Olan Sözleşmeleri Etkilemesi Durumu: 645

5. Sözleşme Öncesi İlişkilerde Doğruluk İlkesi 657

III. Hakkın Kötüye Kullanılması: 663

1. Genel olarak: 663

2. Unsurlar: 664

3. Uygulamadan örnekler 664

5. Yaptırımı: 698



Yedinci Bölüm

BORCUN DOĞMASI VE BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI



§ 22. Borç İlişkisi ve Borç Doğuran Olaylar 699

I. Borç Kavramı: 699

II. Borç İlişkisi Kavramı: 699

1. Alacaklı: 701

2. Borçlu: 701

3. Edim/Eda: 701

III. Hukukî (Tüzel) Olay: 702

1. Kavram: 702

2. Kategorileri: 703

§ 23. Hukukî Eylem, Hukukî İşlem ve İrade Bildirimi 703

I. Hukukî Eylem: 703

1. İrade Açıklamaları (bildirimi): 704

2. Görüş Tarzı, Fikir veya Tasarım Açıklamaları: 704

3. Duyguların, Hislerin Açıklanması: 704

II. Hukukî İşlem: 704

1. Tek Taraflı Hukukî İşlemler: 705

2. Çok Taraflı Hukukî İşlemler: 705

(A) Sözleşmeler: 705

B) Kararlar: 709

III. Çeşitli Yönleriyle “İrade Bildirimi”: 711

1. Açık ve Üstü Kapalı İrade Bildirimleri: 711

2. Karşı Tarafa Yöneltilmesi Gerekli Olan ve Olmayan İrade Bildirimleri: 712

3. Sözleşmenin Tamamlandığı ve Hüküm İfade Ettiği An 713

4. Biçime Bağlı Olan ve Olmayan İrade Bildirimleri: (B.Y. madde 12) 714

§ 24. Hukuka Aykırı Eylemden Doğan Borçlar 717

(a) Hukuka Aykırılık: 722

(b) Zarar: 722

(c) Kusur (culpa): 722

(d) Nedensellik İlişkisi: 723

§ 25. Haklı Bir Nedene Dayanmayan Zenginleşmeden Doğan Borçlar 724

1. Zenginleşme: 725

2. Fakirleşme: 725

3. Zenginleşmenin Haklı Bir Nedene Dayanmaması: 725

(a) Geçerli Bir Hukukî Nedenin Bulunmaması ve Borç Olmayan Şeyin Ödenmesi: 725

(b) Hukukî Nedenin Gerçekleşmemiş Olması: 726

(c) Hukukî Nedenin Ortadan Kalkması: 726

4. Nedensellik İlişkisi: 726

A) Zamanaşımına Uğramış Olan Bir Borcun Ödenmesi 726

B) Ahlaksal Görevlerden Doğan Borçlar 726

C) Hukuka veya Ahlâka Aykırı Bir Amaç İçin Ödemede Bulunulması 726

§ 26. Borçlanma ve Eğenim İşlemleri, Kazandırma İşlemleri 731

I. Borçlanma (Taahhüt, İltizami) İşlemleri: 732

II. Egenim (Tasarrufî, Harcama) İşlemleri: 732

1. Mülkiyetin Geçirilmesi: 732

2. Mülkiyetten Başka Nesnel Hak Kurulması: 732

3. Hakkın Niteliğinin Değiştirilmesi: 732

4. Haktan Vazgeçilmesi: 733

III. Kazandırma İşlemleri: 733

1. Borcu Yerine Getirme Nedeni (causa solvendi): 734

2. Alacak Nedeni (causa credendi): 734

3. Bağışlama Nedeni (causa donandi): 734

IV. Hukuki Nedene Bağlılık Ve Nedene Bağlı Olmama: 735

1. Taşınır Mülkiyetinin Geçirilmesinde: 735

2. Taşınmaz Mülkiyetinin Geçirilmesinde: 736

3. Bu Ayırım Uygulamadaki Rolü: 736

§ 27. Hukukî İşlemin Geçerliliği ve Hükümsüzlüğü 737

I. Yokluk: 737

II. Bozukluk: 769

III. Askıda Kalan Bozukluk: 771



Sekizinci Bölüm

HUKUKDA ZAMAN



§ 28. Hakkın Edinilmesinde ve Yitirilmesinde Zamanın Rolü 773

I. Genel Olarak: 773

II. Zamanaşımı 773

1. Kazandırıcı (Edinme) Zamanaşımı: 773

2. İstem/Talep ve Dava Zamanaşımı: 774

III. Zamanaşımının Durması ve Kesilmesi: 774

1. Zamanaşımının Durması: 774

2. Zamanaşımının Kesilmesi: 775

IV. Hakkı Düşüren Süreler 775

1. Kavram 775

2. Zamanaşımından Farkı: 776

V. Eksik (Tabiî) Borçlar: 777

1. Genel Olarak: 777

2. Eksik Borçlara Örnek Olarak Gösterilen Bazı Durumlar: 777

A) Sürekli Eksik Olan Borçlar: 777

B) Geçici Eksik Olan Borçlar: 785



Dokuzuncu Bölüm

HUKUKİ GÜCÜN SONUCU



§ 29. Hakların Korunması ve Elde Edilmesi 787

I. Genel Olarak: 787

II. Hakkın Hak Sahibi Eliyle Korunması: 787

1. Eylemsel (Bizzat) Karışmak Suretiyle: 787

A) Haklı Savunma: 787

B) Zorda Kalma: 788

C) Hakkını Korumak İçin Zora Başvurma: 788

2. Talep/İstem Hakkının Kullanılması Suretiyle: 788

III. Hakkın Devlet Eliyle Korunması ve Dava Hakkı: 789

1. Kavram: 789

2. Davanın Türleri: 789

A) Çekişmeli Dava: 789

aa- Eda Davaları: 789

bb- Saptama/Tespit Davası: 789

cc- Yenilik Doğuran Dava/İnşai Dava: 790

dd-Belirsiz alacak davası: 790

ee- Kısmi dava: 790

ff-Seçimlik dava: 790

gg- Terditli dava: 790

hh-Topluluk davası: 791

B) Çekişmesiz Dava: 791

§ 30. Talep ve Dava Karşısında Savunma 794

I. Genel Olarak: 794

II. Davanın Dayandığı Olay ve Davanın Konusu: 794

III. Savunmanın Dayandığı Olay: 795

1. İnkâr (Bilmezlikten gelme): 795

2. Davanın Savunulması 795

(a) İtiraz: 795

(b) Savunu: 795

aa- Ödemezlik Savunusu: 795

bb- Güçsüzlük Savunusu: 796

cc- Peşin Dava Savunusu: 796

dd- Zamanaşımı Savunusu: 796

§ 31. Kanıt / İspat Külfeti 801



Ek 1 LATİNCE - TÜRKÇE KARŞILIKLAR 805

Ek 2 INCOTERMS 2010 821

Ek 3 HUKUKÎ DEYİMLER 825